Specijalna jedinica Ministarstva Unutrašnjih poslova BiH – Odred policije BOSNA je izrasla iz predratne Republičke specijalne jedinice nastale 1982. godine. Kao i većina evropskih policijskih specijalnih jedinica, koje su nastale kao odgovor na plimu terorizma,i ova jedinica je bila formirana od nadprosječno sposobnih policajaca, i moderno opremljenih,posebno vrhunski obučavanih i uvježbanih, spremnih da se efikasno suprotstaveopasnostima terorizma.
Uvijek je bila pod komandom zakonite policije – Ministarstva unutrašnjih poslova BiH.
Predratni, a kasnije i aktivni ratni sastav činili su policajci sa završenom srednjom policijskom školom ili, bar sa završenim šestomjesečnim policijskim kursem, i oni su činili i većinu komandnog kadra.
Rezervi sastav je bio angažovan u skladu sa Zakonom o Unutrašnjim poslovima. Prije rata činili su ga aktivni policajci Mministarstva unutrašnjih poslova BiH iz policijskih stanica, a u ratu građani Sarajeva.
U obuci i opremanju ova Jedinica ugledala se na njemačku policijsku Specijalnu jedinicu‘’GSG – 9’’.
Prije rata ova jedinica je efikasno izvršila mnoga hapšenja opasnih kriminalaca i osumnjičenih za razbojništva i ubistva i naročito razriješila više složenih talačkih situacija.I taoci su bili oslobođeni i otmičari živi uhapšeni, a samo jedan specijalac je bio teško ranjen.
Na zahtjev srpskog političkog vrha, odlaskom skoro polovine specijalaca – Srba, pod vođstvom komandira Čete za specijalna dejstva Milenka Karišika iz Jedinice, početkom aprila 1992, i njihovim oružanim napadom na policijsku školu na Vracama, u Sarajevu je otpočeo rat.
Tadašnja Specijalna jedinica je novu bazu uspostavila u Domu Policije. Prvih dana rata ogroman broj patriota svih nacionalnosti, a među njima značajan broj Srba, tražio je da bude primljen u ovu jedinicu. Primljeni su većinom sportisti i to strogom selekcijom.Ubrzo je jedinica narasla na blizu hiljadu pripadnika.Prvi ratni komandant je postao Dragan Vikić.
Sarajevo je postalo grad opkoljen srpskom vojskom.
Jugoslovenska armija se transformisaala u srpsku vojsku sa kompletnim oficirskim kadrom,desetinama hiljada dobro naoružanih vojnika, tenkova, artiljerije, borbenih aviona,helikoptera.
Pola miliona građana svakodnevno bivaju izloženi nezamislivim patnjamaiteroru.Isključena im je struja, voda, plin, telefonske veze prekinute, ostalisu bez snabdjevanjahranom i lijekovima. Napadnuti su puščanom,snajperskom, topovskom, minobacačkom,tenkovskom paljbom, bombama, modifikovanim raketama, pješadijskim napadima…
I tako više od hiljadu dana.Opsada kakvu ne pamti ljudska civilizacija.
Interventne grupe Specijalne jedinice borile su se na najkritičnijim mjestima odsudne odbrane grada. Obučeni za antiterorističku borbu, naoružani lahkim pješadijskim naoružanjem i protivoklopnim oružjem bili su garant sigurne odbrane. Po komandantu,građani su ih nazvali ‘’Vikićevci’’ i tamo gdje su se oni borili, građani se nisu bojali zaspati. Prvi poginuli bosanski specijalac je bio Buco – Ozrenko Mandić, koji je od srpske vojske branio svoju i njihovu domovinu.
Vinko Šamarlić, predratni specijalac, vrhunski sportista, olimpijac, dan uoči odlaska u Barcelonu,na Olimpijske igre gine u pokušaju branilaca da deblokiraju Sarajevo. Mirsad Fočo, alpinista, učitelj skijanja, gorski spasavalac, gine za svoju Bosnu. Tufo Dalila, djevojka, gine kao pripadnik Specijalne jedinice.
Do kraja rata Odred policije BOSNA, kao regularna policijska Specijalna jedinica, sa drugim ratnim komandantom Kemalom Ademovićem, dva puta ranjenim u borbama, bori se na velikom dijelu teritorije BiH protiv kriminalaca, trgovaca drogom, švercera, ratnihprofitera, osumnjičenih za ubistva, ali najvećim dijelom svoje energije protiv napada srpske vojske.
Specijalci su kao i Bosanci i Hercegovci, umalo kasno, vidjeli namijenjenu sudbinu nestanka domovine, biološkog uništavanja jednog naroda – Bošnjaka, shvatili neminovnost borbe na život i smrt, jer između ‘’zla i dobra bila je borba’’, i neopterećeni strahom od poraza – jer nisu imali više šta izgubiti, do golog života – pobijedili su.
Ova Specijalna jedinica značajno je doprinijela uspješnoj borbi Oružanih snaga Republike Bosne i Hercegovine.
Nakon prijetnje lidera bosanskih Srba Radovana Karadžića, izrečene u državnom parlamentu, da će nestati bosanski Muslimani, napada srpske vojske na bosanska sela i gradove i neposredne prijetnje Sarajevu, pripadnici ove Specijalne jedinice odlučili su se na odsudnu odbranu svog grada i domovine.
Već prvih dana rata interventne jedinice, veličine 10 do 20 specijalaca odlaze na najugroženija mjesta I bore se protiv agresora. Njihovi dolasci I žestoki odgovori na na¬pade srpske vojske, su predstavljali značajno pojačavanje linija odbrane I ogromnu moral-nu podršku tadašnjoj teritorijalnoj odbrani BiH. Mladići I djevojke, u farmericama, naoružani pištoljima I puškama, samoorganizovani u lokalne jedinice, nevični borbi, uplašeni, bez kvalitetnog komandnog kadra, ali odlučni u svojoj samoodbrani, dolaskom specijalaca na liniju, koji su tada bili u stanju superiorno se suprotstaviti srpskoj vojsci – dobijali su takvu moralnu podršku da su postajali hrabri bosanski ratnici spremni na čudesne podvige. Protivoklopne grupe specijalaca, dobro obučene, naoružane I mobilne bile su dodatna stvarna I moralna snaga sarajevskim braniocima. Već prvih dana rata ti specijalci, “lovci na tenkove” osujetili su prodore teškonaoružanog neprijatelja I uništili značajan broj tenkova I oklopnih transportera. Specijalna jedinica postaje primjer te joj se priključuju mnogi bosanski patrioti. Naoružani odlučnošću, strpljenjem, vjerom I hrabrošću, odlučno brane svoju domovinu.
Prve, 1992. godine rata, u bitkama za Sarajevo: Vrbanja most, most “Bratstva – Jedinstva”, Dobrinju, u akciji “Pretis”, na Skenderiji, Hrasnom brdu, Mojmilu, Žuči, Stupu, Azićima, Doglodima… najteže godine rata, pod komandom prvog ratnog, legendarnog, koman¬danta Vikić Dragana, specijalci se žestoko bore, pobjeđuju I uče na porazima I gube 26 svojih najsrčanijih boraca.
Druge, 1993. još teže godine rata, kad se srpskom agresoru pridružuje I hrvatski, kad Bosna doživljava nezapamćene muke, ničim izazvane, kad se antibosanski front srpske vojske, hrvatske vojske I izdajnika F. Abdića ujedinjuje u slamanju bosanskog otpora, fizičkom istrebljenju Bošnjaka I uništavanju hiljadugodišnje bosanske državnosti – Bosanci I Her¬cegovci u Specijalnoj jedinici čine očajničke napore da zaustave neprijatelja. Već tada je Bosanska Armija postala dovoljno jaka da spasi Bosnu. Bilo je to vrijeme blistavih pobjeda I teških bitaka u odsudnim odbranama Sarajeva: Stupa, Azića, Igmana, Žuči, u borbama za bosanska sela I gradove, planine – u kojim je, pored ranjenih, poginulo 40 najhrabrijih specijalaca.
Treće, 1994. godine rata, kada su I strpljivi ljudi gubili vjeru u sebe, padali u očaj, ostavljali svoju domovinu da krvari, bježali od gladi I smrti iz Bosne, bosanski specijalci, pod koman¬dom drugog ratnog komandanta, legendarnog Kemala Ademovića, ostaju da se bore za svoju domovinu. Neprijateljska hrvatska vojska, nakon Vašingtonskog sporazuma postaje prijateljska I daje slabašnu nadu Bosni. U bitkama za Sarajevo I najžešćim operacijama bo¬sanske vojske na Kladnju, Igmanu I Bjelašnici, u kojim sudjeluje Specijalna jedinica, pored stotina ranjenih, gine 6 najhrabrijih specijalaca.
Posljednje, 1995. godine rata, u bitkama za odbranu I oslobođenje Sarajeva, Treskavice, Bosanske Krajine, Bosne I Hercegovine, poginulo je 9 najhrabrijih specijalaca.
Potomci Kulina Bana, Husein – kapetana Gradaščevića, starih dobrih Bošnjana, u kojima je vjekovima bio zapreten ratnički duh, postali su srčani, žestoki, opasni Bošnjaci. Nadahnuti idejom dobra hrabro su ustali protiv zla i, zajedno sa bosanskim Hrvatima I bosanskim Srbima, koima je Bosna bila na srcu, odbranili su svoju domovinu.
U Specijalnoj jedinici, Odredu policije B O S N A, u toku rata, od 5. aprila ’92 do Dejtonskog ugovora, kraja rata, novembra ’95 borilo se1.376 specijalaca. Poginuo je 81 specijalac, među njima i jedna djevojka. Ranjeno je 270 specijalaca, neki i više puta.
Visoka priznanja: 5 Policijskih medalja za hrabrost, 4 Zlatna ljiljana, 1 Orden zlatnog grba sa mačevima, 86 Zlatnih policijskih znački i 59 Srebrenih policijskih znački su dobili 148 specijalaca.
Više od pola tih odlikovanja dodijeljeno je posthumno. Takvi su bili bosanski specijalci.